Van welke Afrikaanse stam stam ik af?

Een vraag die mij vaak gesteld is luidt: “Van welke Afrikaanse stam stammen mijn voorouders af?” Mijn antwoord was altijd, dat ik het graag had willen vertellen, maar dat ik deze informatie niet heb of weet te vinden. Maar dat geldt nu niet meer.. ik heb namelijk nieuwe bronnen ontdekt met informatie over Surinaamse slaven met vermelding van hun Afrikaanse stam. Daarnaast zal ik ingaan op een DNA test die ik wil afnemen om te ontdekken van welke Afrikaanse stam ikzelf afstam.

Afrikaanse etniciteit in beeld

Wat weet ik over Afrikaanse stammen?
Niet veel… de bekendste Afrikaanse stam die ik ken is de Ashanti, maar of dat een specifieke stam is of alleen een koninkrijk, voormalige regio weet ik niet. Daarnaast heb ik gehoord van de Fulani, de Hausa, de Ibo, de Loango, de Papa en natuurlijk de boomstam 🙂 Maar waar deze stammen zich bevinden of hebben bevonden in het verleden, wat hen kenmerkt of onderscheid van elkaar zou ik niet weten. Ik ga op zoek naar informatie.

Welke stammen zijn er en waar bevonden zij zich?
Op zoek naar informatie in mijn eigen stukken kwam ik uit bij een opzetje dat ik blijkbaar jaren geleden had gemaakt toen ik met dezelfde vraag zat en informatie had vergaard. Ik zal het ongewijzigd met jullie delen. Helaas was ik toentertijd niet consequent bezig met bronvermeldingen, maar desondanks het vermelden waard. Het overzicht geeft weer in welke regio’s of tegenwoordige landen de stammen voorkomen. Houd rekening met het feit dat de landsgrenzen er vroeger mogelijk anders uitzagen, sommige landen bestonden niet of hadden een andere naam.

Bekijk de lijst met Afrikaanse stammen hier.

Afrikaanse stammen beschreven door Hartsinck
In het boek “Beschrijving van Guiana of de wilde kust in Zuid-Amerika” geschreven door de 18e eeuwse Amsterdamse geschiedschrijver Jan Jacob Hartsinck, gaat de auteur in op de verschillende Afrikaanse stammen in Afrika en bespreekt deze met het oog op de slavenhandel.

“Wy hoopen dat het aan onze Lezeren niet onaangenaam zal zyn, inzonderheid voor hen die daar belang by hebben, dat wy een korte beschryving geeven van de onderscheidene soorten, verschillende Aart en Merktekenen deezer Volken, waar door zy afzonderlyk te kennen zyn; schoon op alle de Merken der Negers niet veel staat is te maaken, wyl de zwarte Slaavenhandelaars dezelve dikwyls veranderen, om hun voordeel te doen, en op die wyze een slecht soort van Negers voor goede aanplakken.

De Ardras-Slaaven, die men ook wel Dongos noemt (gelyk alle de Slaaven die eenige gesneede tekens hebben, in ’t gemeen Dongos genaamd worden) worden te Juda (by ons Fida geheeten) en Ardra aangebragt uit een zekere Landstreek wel vyftig Mylen ten Noordoosten Ardra afgelegen; doch zyn niet van de beste soort. In Slaaverny gebooren en tot origineel den Akkerbouw opgetrokken zynde, valt hen de dienstbaarheid niet zwaar; en wanneer zy wel behandeld worden, kan men ‘er goede dienst van hebben. De Mans, zo wel als de Vrouwen en Kinderen hebben, tot een Merkteken, eenige sneedjes op de Wangen, maar die Slaaven van de Grooten in haar Land zyn, hebben zulks rondom het Voorhoofd.

De Nago-Slaaven verschillen weinig van de voorgenoemden, en zyn mede goed voor den arbeid: deeze hebben op hun Voorhoofd lange Streepen of Kerven, welkers samenvoeging een plompe gelykenis van eenige Gediertes wil verbeelden.

De Mallais-Slaaven, dus genaamd naar de Mallais, een zeker Volk, dat hen te Fida, Ardra en Jaquin ter Markt brengt, komen van zeer verre, somtyds wel drie Maanden onderweg zynde, eerze aan den Zeekant naderen: het is een sterk Volk, bekwaam om den zwaarsten arbeid te verrichten, welke zy, wel gehandeld wordende, ook gewillig zullen doen; waarom dezelven doorgaands op hoogen prys gehouden, en zonder schroom gekocht worden, wyl het onverschillig is hoedaanig hunne Merktekenen zyn, mids niet hebbende die van de Tebou- en Guiamba Slaaven.

Niet minder acht men de Aqueras-Negers, die voor hunne Meesters zeer getrouw zyn: zy zyn te kennen aan eenige Sneeden op de Rug en Borst, in de gedaante van Haagdissen en Slangen.

Daarentegen zyn de Tebou-Slaaven van het allerslechtste soort, tot niets deugende, ten zy men hen, tien of twaalf Jaaren oud zynde, kan bekomen wanneerze tot huisdienst of ligter werk kunnen opgeleid worden. Zy hebben lange Sneeden op de Wangen, Borst en Buik.

De Foin-Slaaven onderkent men door verschiedene Schrabben aan de slaapen des hoofds. ’t Is een slecht Volk, blôhartig, luy en van een diefachtigen aart, vol zotte inbeeldingen, en die ligtelyk, door Klei te eeten of andere middelen, zich zelven om ’t leeven brengen.

De Guiamba-Slaaven komen ten opzigte van geaartheid en neiging genoegsaam met de twee laastgenoemde soorten overeen, zynde even als de Tebou-Slaaven getekend.

De Negers van Fida en Jaquin zyn diefachtige Natiën, maar anders origineel zeer werkzaam en getrouw voor hunne Meesters: op de Wangen hebben zy verscheidene Stippen als of het tekenen van Kinderziekte waren.

De Ayois-Negers, die strydbaar, kloek en onderneemende zyn, en tevens den arbeid beminnen, welke zy beter dan eenige andere Natie verdragen, zyn te kennen aan de lange Sneeden, strekkende van de Oogen tot de Ooren. Zy zyn de Schrik van alle de Negers: en geen bekommering voor hun Leeven hebbende verachten zy de grootste gevaaren, zich niet kreunende aan de gevolgen hunner buitenspoorigste Onderneemingen, en dus zo veel meer te vreezen als zy ongemakkelyk te bevredigen zyn.

De volgende Slaaven hebben hunnen naam van de Comptoiren daar zy ingeruild worden; als, de Negers van Goeree, die voor de beste worden gehouden, zynde zeer zwart, sterk, oprecht en trouw: zy hebben op de Slaapen van het hoofd drie Sneeden, drie Vingeren breed.

De Negers van Sierra Leona mede zeer zwart en sterk, en goed voor het gebruik; hebbende op het Voorhoofd vier Sneeden.

De Negers van Cabo Monte, schoon zo zwart noch zo sterk niet, zyn echter goede Slaaven, en hebben op ieder Wang een Sneede gaande van de Slaap van het hoofd na de Kin: deeze zyn zeer vrolyk van aart.

De Negers van Kaap La Hoe, op de Goudkust, zyn niet minder als de voorgenoemde geacht, dewyl de meeste Negers die na Suriname en verdere Colonien gebragt worden, aldaar, als zynde de grootste Handelplaats, ingekocht worden, voornaamelyk van onze Natie. Zy zyn over het gantsche Lyf getekend met figuuren van Vogelen en Gediertes, en hebben meest om hun Nek een groote roode Zeeschulp hangen, welke zo veel als haar Fetiche is: het zyn meestendeels sterke wel gespierde Karels; hoog van statuur; doch zo zwart niet. Men merkt aan, dat de zwartste Negers in ’t gemeen de sterkste zyn.

De eigenlyke Delmina-Negers zyn alle in het Crom (of Dorp) van D’Elmina geboren en onverkoopbaar, ten zy ze tegens de Wetten van ’t Land gezondigd hebben. Maar de meeste Slaaven die aan St. George D’Elmina verkocht worden, komen uit Asiantyn of het Hantasche, Fantynsche, Alguirasche, Wassasche en Akimsche. De Mans zo wel als de Vrouwen, zyn gemerkt over de Wangen en Borsten met verscheidene Sneeden, waar origineel van het Lidteken wel een Vinger breed uitgroeid. Onder dezelven vindt men veel oude gryze Slaaven, die de Handelaars gewoon zyn het Hair met Houtskool te smeeren, om dat zwart te maaken.

De Annamaboe-Negers. doorgaands Fantynen genaamd, behoorende onder de Engelschen, zyn welgemaakt en een Volk van goed Beleid, wordende voor de beste Negers op de geheele Kust, zo tot Plantagiewerk als anderszins, gehouden; op hun Voorhoofd zyn veel Stippels gestooken en met Kruid ingebrand. Onder de Fantynen worden mede gevonden Akimsche en Asiantynen: men kan tusschen deeze drie verschillende Natiën geen onderscheid bespeuren, dan alleen aan de Spraak; ook zyn de Asiantynen fyner van gebeente dan de Fantynen en Akimsche; doch, buiten dat voor gemelde, zoude het moeilyk zyn, die te onderscheiden.

(De Asiantynen zyn, sedert de dood van hunne Koning, dat thans byna dertig Jaaren is; met de Wassasche in een gestaadigen Oorlog: de Gevangenen die zy bekomen worden aan de Strand-Negers van weêrskanten overgeleverd om te verkoopen, die ze dan aan onze Forten aldaar brengen, en een beding maaken met de onzen over derzelver Prys en den Prys der Goederen, die zy in ruiling daar voor neemen, als hebbende daar door hun bestaan, zo wel van de geenen die ze hen overleveren als van het Goed dat zy daar afhouden.)

De Acra-Negers zyn kloeke, sterke en goede Slaaven, doch zeer duur. Zy behooren onder de Deenen; maar onze Natie en de Engelschen hebben het gezag over de geenen die onder hun Forten behooren.

Men vindt ‘er nog Abo- en Papa-Negers, daar het zeer wel mede is om te gaan, mids men hen wel behandele: de laatstgenoemden hebben zeker Vergif onder de Nagels zitten, daar zy behendig iemand mede weeten te vergiftigen, waar van men altoos kwynende blyft.

De Cormantyn-Negers zyn van een goede Inborst, doch kunnen geen leed verdraagen, of gedoogen dat men hen zonder reden straft. Indien dit laatste gebeurt, neemen zy een Snaphaan of Mes om zich van hun Belediger te wreeken, en wanneer hen zulks mislukt, snyden zy zich zelfs, uit mistroostigheid, dikwyls den Keel af. Het is een welgemaakt en zeer origineel werkzaam Volk, welk door geen tekens hoegenaamd, te kennen is, dan alleen aan een zeer fyn en git zwart Vel.

De Loango- of Goango-Negers zyn van het slechtste soort, en, zo verhaald wordt, Menschen-Eeters, doodende by het Huwlyk hunner Koningjes, één van hunne eigene Natie, waar van zy een Gastmaal bereiden. Deeze hebben de Tanden als Snoekstanden gescherpt; zo dat zy iemand een Vinger kunnen afbyten. Zy zyn, wegens hun wreede en verraderlyke aart, by de andere Negers gevreesd en gehaat. Wegloopende, onthouden zy zich meest in de Bosschen, eetende, zo gezegd wordt, alle Ongediertes, als Haagdissen, Slangen, Padden enz.

Voorts hoe Oostelyker en Zuidelyker hoe slechter de Negers vallen. Daar integendeel die aan de Noord-Westkust, voor de beste soort gehouden worden. ”

Stap3: Hoe weet ik nu bij welke stam mijn voorouder toebehoorde?
Op dit punt zullen de meeste mensen afvallen, omdat over het algemeen niet bekend is bij welke stam slaven behoorde. De Afrikanen werden tijdens hun ontvoering niet gevraagd naar hun afkomst of etniciteit… De Hernhutters gaven de slaven in mijn ogen een menselijker karakter en namen de moeite te informeren en te schrijven over hun dagelijks leven en verwantschappen en relaties. Zo zijn er van enkele slaven die voorkomen in de dagboeken van deze zendelingen, bekend van welke stam zij afstammen. Dit zijn slaven die op plantages in Suriname leefden, gedoopt werden binnen de Evangelische Broedergemeente en uit Afrika kwamen.

Als u kunt achterhalen of u van één van deze personen afstamt, dan bent u er en heeft u de missing link te pakken, iets waar velen over dromen. Een zeer waardevolle bron voor het ontdekken van de Afrikaanse roots uit de meest primaire bron (de zendeling kreeg deze informatie namelijk van de slaaf zelf) zijn de doopboeken van de E.B.G.S., geschreven door Prof. H.E. Lamur, Mr. N.H.A. Boldewijn en Drs. R. Dors, er zijn 6 boeken de zogenaamde Catologi. Je hebt Catalogus der Negergemeine an Paramaribo (1799-1818), je hebt Para (1855), Charlottenburg Catalog A (1784-1840), Catalog B (1841-1848), Catalog C (1848-1854) en Catalog D (1780-1860, sociale banden tussen slaven). Laatstgenoemde bestaat uit twee boeken. U kunt ze bestellen bij het NinSee, zie de website hier.

Abo, Usabo en Fula stammen in Suriname

Ik neem als voorbeeld het boek Charlottenburg, Catalog A en raadpleeg de lijst met ‘slaven die vermoedelijk in Afrika werden geboren en hun tribale herkomst’, blz. XXXI. Hierin staat een overzicht met slaven, hun stam en hun plantage. Komt uw voorouder in deze lijst voor dan is de stam bekend. Zo weet de familie Grijs die Carolina Juno Grijs als stammoeder hebben dat zijn afstammen van de Abo stam en dat zij een relatie had met Joseph Marius van plantage Fairfield. Tevens weten de nakomelingen van Nicolaus Maniri Manassa (als die er zijn) dat zij van de Usabo stam afkomen. Van de slaven genoemd in de lijst met tribale herkomst zijn er maar enkele die voorkomen in de emancipatiedatabase. Een laatste voorbeeld van een slavin die voorkomt in de emancipatiedatabase waarvan middels de voornoemde doopboeken bekend is van welke Afrikaanse stam zij afstamt is Anna Petronella Bonkelrad van de plantage Molhoop. Het waren de zendelingen bekend dat zij afstamde van de Foelah (Fula/h) stam. Als wij mijn eerder genoemde lijst van Afrikaanse stammen bekijken zien wij dat er verschillende Fula stammen voorkomen in de omgeving van Guinee-Bissau. Zoektip voor achtergrondinformatie is de encyclopedie Britannica (Engels) en Wikipedia.

DNA-test
Een alternatief om Afrikaanse etniciteit te achterhalen is het doen van DNAonderzoek. Hiermee kan je d.m.v. een simpele wangslijmafname jouw DNA laten onderzoeken in een laboratorium en vergelijken met het DNA van mensen met Afrikaanse origine, waarvan bekend is van welke stam zij afstammen. In een volgende blogpost zal ik ingaan op de stappen die ik neem in het DNAonderzoek, wat het inhoudt, wat het resultaat zegt, waar ik het laat doen en hoeveel het kost.